Η κομποστοποίηση αποτελεί μία βιολογική διαδικασία. Τα υλικά που κομποστοποιούνται συνήθως είναι πλούσια σε οργανικές ουσίες, οι οποίες διασπόνται. Για τη διάσπαση αυτή υπεύθυνοι είναι οι μικροοργανισμοί που αναπτύσσονται εξαιτίας των συνθηκών της κομποστοποίησης. Το τελικό προϊόν είναι το κόμποστ, υλικό πλούσιο σε οργανική ουσία κατάλληλο να χρησιμοποιηθεί στη γεωργία.
Με τη χρήση του κόμποστ το έδαφος έχει καλύτερο πορώδες και μπορεί να συγκρατεί περισσότερη υγρασία. Επιπλέον αυξάνονται τα θρεπτικά στοιχεία που μπορούν να αξιοποιήσουν τα φυτά. Με τη χρήση κόμποστ μειώνονται οι ανάγκες για λίπανση και άρδευση της καλλιέργειας.
– Ο εμπλουτισμός του εδάφους με κόμποστ, μοιάζει λίγο με την ανακύκλωση, αφού είναι σαν να επιστέφει στο χώμα η οργανική ουσία που δαπανήθηκε στην προηγούμενη καλλιεργητική περίοδο.
– Οι φλούδες των εσπεριδοειδών αν προστεθούν σε μεγάλες ποσότητες στο κόμποστ, μειώνουν το p.H
Προϋποθέσεις για σωστή κομποστοποίηση
Σωστή αναλογία C/N
Κάποια από τα υλικά που κομποστοποιούνται περιέχουν περισσότερο άνθρακα (C) και λιγότερο άζωτο (Ν), ενώ κάποια άλλα το αντίθετο. Τα υλικά με περισσότερο C ονομάζονται ξερά ή «καφέ» και αργούν να αποδομηθούν. Τέτοια υλικά είναι: ξερά φύλλα, άχυρα, πριονίδι, κλαδιά, ρίζες, ξερό γρασίδι, τσόφλια αυγών και ξηρών καρπών, φακελάκια τσαγιού. Αντίθετα τα υλικά με περισσότερο Ν ονομάζονται φρέσκα ή «πράσινα» και αποδομούνται γρήγορα. Φρέσκα υλικά είναι: απορρίμματα κουζίνας, πράσινα φύλλα, βλαστοί, φρεσκοκομμένο γρασίδι, λαχανικά και φρούτα, κατακάθι καφέ, κοπριά. Όταν η αναλογία ξερών/πράσινων (C/N) υλικών είναι σωστή οι μικροοργανισμοί αναπτύσσονται ομαλά και δεν εκλύονται άσχημες οσμές.
– Στους αυτοσχέδιους σωρούς κομποστοποίησης προτείνεται να αναμειγνύεται ένα μέρος φρέσκων υλικών με 2-3,5 μέρη ξερών.
Υγρασία
Η ιδανική υγρασία για το εσωτερικό των σωρών είναι μεταξύ 40-60%. Όταν η υγρασία είναι χαμηλή, καθυστερεί να ολοκληρωθεί η κομποστοποίηση. Από την άλλη όταν η υγρασία είναι πολύ υψηλή δημιουργούνται στο σωρό συνθήκες έλλειψης οξυγόνου και αντί για κομποστοποίηση γίνεται σάπισμα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν και άσχημες οσμές.
Η μέτρηση της υγρασίας μπορεί να γίνει πρακτικά με το χέρι. Αν σφίγγοντας λίγο από το μείγμα στη χούφτα του χεριού βγουν λίγες σταγόνες υγρού, το μείγμα έχει την ιδανική υγρασία. Πιο ακριβής και σίγουρη είναι η μέτρηση με ένα υγρασιόμετρο. Αν δεν υπάρχει αρκετή υγρασία ο σωρός καταβρέχεται και ανακατεύεται καλά.
Θερμοκρασία
Η διαδικασία της κομποστοποίησης έχει δύο στάδια, κατά τα οποία δημιουργούνται διαφορετικές θερμοκρασίες. Στο στάδιο της αποδόμηση, που διαρκεί 2-8 εβδομάδες, τα βακτήρια και οι μύκητες αρχίζουν την αποσύνθεση και από τη δράση τους, ανεβαίνει σταδιακά η θερμοκρασία μέχρι τους 60-70oC. Στο στάδιο της ωρίμανσης που ακολουθεί, οι μικροοργανισμοί έχουν καταναλώσει τη μεγαλύτερη ποσότητα του μείγματος, ο ρυθμός αποδόμησης μειώνεται και η θερμοκρασία πέφτει.
Αερισμός
Ο σωστός αερισμός εξασφαλίζει το απαραίτητο για τους μικροοργανισμούς οξυγόνο. Για να έχει το μείγμα καλό αερισμό πρέπει να αναμειγνύονται υλικά με διαφορετικές διαστάσεις, ώστε να δημιουργούνται αρκετά κενά. Τα υλικά που κομποστοποιούνται πρέπει να τεμαχίζονται ώστε να αποκτούν μέγεθος 1-8 cm.
– Η ανάδευση του μείγματος βελτιώνει τον αερισμό του.
Αυτοσχέδιοι σωροί
Η κομποστοποίηση σε σωρούς χρειάζεται αρκετό διαθέσιμο χώρο και δεν πρέπει να γίνεται σε κατοικημένες περιοχές. Επιπλέον χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή για να μη ρυπανθεί η περιοχή, ιδιαίτερα αν υπάρχουν κοντά ποτάμια ή άλλα επιφανειακά νερά, από το υγρό που δημιουργείται κατά την κομποστοποίηση. Η διαδικασία που ακολουθείται για την παραγωγή κόμποστ σε σωρούς μπορεί να ακολουθηθεί για παραγωγή κόμποστ σε διάφορες αυτοσχέδιες κατασκευές όπως ξύλινα κουτιά, πλαστικά βαρέλια, χώρους περιφραγμένους με σύρμα.
1.Προετοιμασία του χώρου: Πρέπει να υπάρξει σχεδιασμός ώστε το υγρό που θα προκύψει από την κομποστοποίηση να μπορέσει να συλλεχθεί και να μην αποτελέσει πηγή ρύπανσης. Το υγρό αυτό πρέπει να συλλέγεται σε δοχεία και μπορεί να χρησιμοποιείται σαν υγρό λίπασμα (μετά από αραίωση 1:20). Το έδαφος όπου θα δημιουργηθεί ο σωρός πρέπει να έχει μικρή κλίση, ώστε να στραγγίζει το υγρό. Προτιμότερο είναι στη βάση του σωρού να δημιουργείται ένα κανάλι αποστράγγισης από πορώδεις σωλήνες και το υγρό να οδηγείται στο σημείο συλλογής.
2.Στη βάση του σωρού πρέπει να τοποθετείται ένα στρώμα από ξηρό υλικό που δεν έχει συμπιεστεί (όπως πριονίδι) για να γίνεται σωστά ο αερισμός του σωρού από κάτω.
3.Προετοιμασία του σωρού: Κοντά στο χώρο που θα δημιουργηθεί ο σωρός συγκεντρώνονται τα ξερά και τα φρέσκα υλικά στις σωστές αναλογίες και ανακατεύονται.
4.Δημιουργία του σωρού: Ένας σωρός δεν πρέπει να έχει όγκο μεγαλύτερο από 3m3 ενώ σε ύψος δεν πρέπει να ξεπερνάει το 1,5-2 m.
5.Διαβροχή του σωρού: με κατάβρεγμα για να μην πέσει υπερβολικό νερό.
6.Κάλυψη του σωρού: με άχυρα, ψάθες ή λινάτσα. Γίνεται γιατί το χειμώνα οι σωροί θα έχουν πολύ χαμηλή θερμοκρασία και υπερβολική υγρασία και το καλοκαίρι θα έχουν ελάχιστη υγρασία. Τα πλαστικά φύλλα δεν είναι κατάλληλα γιατί εμποδίζουν το σωστό αερισμό.
7.Έλεγχος θερμοκρασίας: Αφού αρχίσει η δράση των μικροοργανισμών η θερμοκρασία αυξάνει ώσπου να φτάσει τους 55-60 oC. Έλεγχος της θερμοκρασίας γίνεται κάθε 7-10 ημέρες. Όταν μειώνεται η θερμοκρασία σημαίνει ότι έχει μειωθεί η δράση των μικροοργανισμών, γιατί έχουν καταναλώσει τα υλικά που βρίσκονται κοντά τους. Έτσι όταν πέφτει η θερμοκρασία το μείγμα πρέπει να αναδεύεται ώστε οι μικροοργανισμοί να καταναλώσουν όλα τα υλικά.
8.Ανάδευση σωρού: πρέπει να γίνεται από πάνω προς τα κάτω και από έξω προς τα μέσα.
9.Έλεγχος υγρασίας: κάθε 5-7 ημέρες και διόρθωση αν χρειαστεί.
– Ένας άλλος τρόπος για τη δημιουργία του σωρού είναι να τοποθετούνται ξερά και φρέσκα υλικά σε στρώσεις. Κάθε στρώση διαβρέχεται με λίγο νερό.
Πότε είναι έτοιμο το κόμποστ
3-8 μήνες μετά την έναρξη της κοποστοποίησης το κόμποστ μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Το ώριμο κόμποστ μοιάζει με χώμα. Πρέπει να έχει ομοιόμορφη εμφάνιση και υφή, να είναι ελαφρά υγρό και να έχει σκούρο καφέ χρώμα.
– Στις ψυχρές περιοχές η κομποστοποίηση γίνεται πιο αργά
